Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) trong Scrum
Sự bất định (Uncertainty) luôn là một thách thức liên tục trong phát triển phần mềm, khiến các ước tính ban đầu thường không chính xác và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khái niệm “Hình nón của sự bất định” (Cone of Uncertainty) mang đến một góc nhìn quan trọng để làm chủ sự thiếu chính xác này, giúp các nhóm hiểu rõ hơn và dự đoán được những biến động vốn có trong một dự án.
Trong môi trường Agile, nơi tính linh hoạt là yếu tố then chốt, hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) trở thành một công cụ hỗ trợ không thể thiếu. Bài viết này sẽ chỉ ra cách khái niệm này có thể thay đổi cách tiếp cận ước tính của bạn, giảm rủi ro và tối ưu hóa việc lập kế hoạch sprint. Làm chủ “hình nón của sự bất định” (Cone of Uncertainty) có thể chính là chìa khóa giúp bạn tránh được việc trễ tiến độ và đảm bảo thành công cho các dự án của mình.
Đầu tiên hãy đọc ví dụ sau để hình dung về sự phát triển và ước tính khi mô tả trong Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty)
Ví dụ Dự án: Phát triển ứng dụng di động cho một ngân hàng
Giai đoạn 1: Khởi động dự án (sự bất định cao)
- Yêu cầu ban đầu:
- Khách hàng yêu cầu phát triển một ứng dụng di động cho ngân hàng, với các tính năng cơ bản như kiểm tra số dư, chuyển khoản, thanh toán hóa đơn, và quét mã QR.
- Tuy nhiên, yêu cầu không được xác định rõ ràng: Ví dụ, không rõ chức năng chuyển khoản có bao gồm tính năng chuyển tiền quốc tế hay không, hay chỉ có chuyển khoản nội bộ. Không có thông tin chi tiết về giao diện người dùng hay yêu cầu bảo mật cụ thể.
- Ước tính ban đầu:
- Nhóm phát triển chưa có đủ thông tin để đưa ra ước tính chính xác, chỉ có thể ước tính sơ bộ dựa trên các dự án tương tự.
- Thời gian ước tính: Khoảng 6 tháng.
- Nhân lực ước tính: 5 lập trình viên, 2 tester.
- Tuy nhiên, độ chính xác của ước tính này rất thấp, vì vẫn còn quá nhiều yếu tố không chắc chắn.
Lúc này, hình nón của sự bất định rất rộng, vì các yếu tố về yêu cầu, tính năng và công nghệ chưa rõ ràng.
Giai đoạn 2: Phân tích yêu cầu và lập kế hoạch chi tiết (sự bất định giảm dần)
- Phân tích và xác định yêu cầu chi tiết:
- Sau một số cuộc họp với khách hàng, nhóm phát triển đã xác định rõ các tính năng cần có:
- Xác thực người dùng (bao gồm đăng nhập bằng vân tay, OTP).
- Chuyển khoản (chỉ trong nước, không bao gồm quốc tế).
- Thanh toán hóa đơn (hóa đơn điện nước, thẻ tín dụng).
- Quét mã QR để thanh toán.
- Các yếu tố kỹ thuật bắt đầu rõ ràng hơn:
- API ngân hàng đã được xác định.
- Các yêu cầu bảo mật như mã hóa dữ liệu cũng đã được chỉ rõ.
- Sau một số cuộc họp với khách hàng, nhóm phát triển đã xác định rõ các tính năng cần có:
- Ước tính chi tiết hơn:
- Xác thực người dùng: 2 tuần.
- Chuyển khoản: 3 tuần.
- Thanh toán hóa đơn: 1 tuần.
- Quét mã QR: 2 tuần.
- Tổng thời gian ước tính: Khoảng 4 tháng.
Hình nón của sự bất định lúc này đã bắt đầu thu hẹp, vì nhóm đã làm rõ các tính năng và yêu cầu kỹ thuật. Mặc dù vẫn còn một vài yếu tố chưa rõ ràng, nhưng ước tính đã chính xác hơn và có thể dự đoán được nhiều yếu tố.
Giai đoạn 3: Phát triển và kiểm tra (sự bất định thấp)
- Tiến hành phát triển:
- Sau vài sprint, nhóm phát triển đã hoàn thành các tính năng cơ bản như xác thực người dùng và thanh toán hóa đơn. Những vấn đề kỹ thuật đã được giải quyết (ví dụ: tích hợp API ngân hàng, bảo mật), và nhóm có thể chắc chắn về cách các tính năng sẽ hoạt động.
- Thời gian hoàn thành các tính năng còn lại:
- Chuyển khoản: 1 tuần nữa để hoàn thiện.
- Quét mã QR: 3 ngày nữa để hoàn thiện.
- Nhóm đã có thể xác định được chính xác thời gian và khối lượng công việc cần làm cho từng phần của ứng dụng.
Hình nón của sự bất định lúc này đã thu hẹp rất nhiều, với ước tính gần như chính xác về thời gian và nguồn lực cần thiết để hoàn thành các tính năng còn lại.
Giai đoạn 4: Triển khai và hoàn thành (Không còn sự bất định)
- Hoàn thiện và triển khai:
- Ứng dụng đã hoàn thành tất cả các tính năng, được kiểm tra và kiểm tra lại.
- Các yêu cầu bảo mật, hiệu suất và khả năng mở rộng đã được kiểm tra và đạt yêu cầu.
- Ứng dụng đã được phát hành đúng hạn vào cuối tháng thứ 4.
Hình nón của sự bất định lúc này rất hẹp, vì tất cả các yếu tố về phạm vi, thời gian, nguồn lực đã rõ ràng và dự đoán chính xác, không còn sự bất định lớn nào.
Tóm tắt sự tiến triển của dự án:
- Giai đoạn đầu (Khởi động): sự bất định cao, ước tính sơ bộ rất rộng.
- Giai đoạn giữa (Phân tích và lập kế hoạch): sự bất định giảm dần, ước tính trở nên chi tiết và chính xác hơn.
- Giai đoạn cuối (Phát triển và hoàn thành): sự bất định rất thấp, ước tính chính xác về thời gian và nguồn lực.
Hình nón của sự bất định giúp nhóm nhận thức rõ ràng về mức độ không chắc chắn trong từng giai đoạn của dự án và cải thiện khả năng lập kế hoạch, từ đó giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa kết quả dự án.
Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) là gì?
Hình nón của sự bất định là một biểu đồ minh họa sự giảm dần mức độ không chắc chắn trong một dự án khi nó tiến triển. Ở giai đoạn đầu, một dự án thường bị bao quanh bởi nhiều yếu tố chưa rõ ràng: phạm vi công việc, nguồn lực cần thiết, và thời gian hoàn thành đều là những yếu tố khó dự đoán chính xác. sự bất định ban đầu này thường được biểu diễn bằng phần đáy rộng của hình nón.
Khi dự án tiến triển, các thông tin mới được thu thập, các quyết định được đưa ra, và hình nón dần thu hẹp lại. Độ chính xác của các ước tính tăng lên theo từng giai đoạn khi các giả định được chuyển thành những kiến thức cụ thể. Quá trình giảm sự bất định này đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện độ chính xác của dự báo và giảm thiểu nguy cơ thất bại.
Khái niệm “hình nón của sự bất định” bắt nguồn từ công trình của Barry Boehm vào những năm 1980 và được phổ biến trong lĩnh vực phát triển phần mềm bởi Steve McConnell. Nó đã trở thành một khái niệm nền tảng trong quản lý dự án, đặc biệt trong các phương pháp luận Agile như Scrum. Hình nón giúp các nhóm hiểu rằng các ước tính ban đầu thường có phạm vi biến động lớn, nhưng sẽ trở nên đáng tin cậy hơn khi dự án tiến triển.
Đọc thêm: https://www.scrumexpert.com/knowledge/the-cone-of-uncertainty/
Tầm quan trọng của việc estimate trong Agile với Cone of Uncertainty
Trong các phương pháp Agile, ước tính (estimate) đóng vai trò thiết yếu trong việc hướng dẫn các quyết định và cấu trúc hóa nỗ lực phát triển. Khác với các phương pháp truyền thống, nơi kế hoạch được thiết lập cứng nhắc ngay từ đầu, Agile dựa vào lập kế hoạch thích ứng, cho phép phản ứng nhanh với những thay đổi và các tình huống không lường trước. Trong bối cảnh này, hình nón của sự bất định trở nên đặc biệt quan trọng, khi nó minh họa cách sự bất định giảm dần trong suốt dự án, giúp các ước tính ngày càng chính xác hơn.
Các ước tính trong Agile, thường được thực hiện dưới dạng điểm phức tạp (complexity points) hoặc điểm câu chuyện (story points), giúp nhóm đo lường khối lượng công việc liên quan đến từng nhiệm vụ. Những ước tính này không chỉ là các con số, mà còn đại diện cho sự đồng thuận của nhóm về mức độ nỗ lực cần thiết để hoàn thành một tính năng. Quy trình này quan trọng vì nhiều lý do:
- Lập kế hoạch Sprint(Sprint Planning):
- Estimate (ước tính) giúp xác định khối lượng công việc mà nhóm có thể đảm nhận trong một sprint, đảm bảo rằng các mục tiêu đặt ra là thực tế và có thể đạt được.
- Quản lý rủi ro (Risk Management):
- Sử dụng hình nón của sự bất định, các nhóm có thể xác định các khu vực vẫn còn mức độ không chắc chắn cao và điều chỉnh kế hoạch phù hợp. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro lệch mục tiêu dự án.
- Ưu tiên tính năng (Feature prioritization) :
- Việc estimate hỗ trợ Product Owner ưu tiên các mục trong Product Backlog dựa trên mức độ phức tạp và giá trị của chúng đối với người dùng. Điều này đảm bảo rằng các tính năng quan trọng nhất được phát triển trước, tối đa hóa giá trị cung cấp cho khách hàng.
- Tinh chỉnh Backlog (Backlog Refinement) và “Just in Time”:
- Hình nón của sự bất định nhấn mạnh rằng sự bất định giảm dần khi dự án tiến triển, làm cho các ước tính trở nên đáng tin cậy hơn. Nguyên tắc này áp dụng trực tiếp vào tinh chỉnh Backlog, nơi khái niệm “Just in Time” trở nên quan trọng.
- JUST IN TIME là hệ thống sản xuất tinh gọn có nghĩa là “chỉ làm những gì cần thiết, khi cần thiết, với số lượng cần thiết”. Kết hợp với công cụ quản lý Kanban, giúp theo dõi tiến trình công việc, đánh giá chất lượng và thời gian bỏ ra, từ đó tìm ra các phương pháp để cải tiến giúp tăng tối đa hiệu quả
- Bằng cách thực hiện tinh chỉnh tại thời điểm phù hợp nhất, ngay trước khi các mục được đưa vào một sprint, nhóm đảm bảo rằng các ước tính dựa trên thông tin mới nhất và liên quan nhất. Điều này giảm thiểu lỗi ước tính ban đầu và giúp quản lý sự bất định tốt hơn bằng cách tập trung vào các chủ đề có mức độ ưu tiên cao nhất.
- Cải tiến liên tục (Continuous improvement):
- Khi các vòng lặp tiến triển, các nhóm trở nên hiệu quả hơn trong việc ước tính, củng cố niềm tin giữa khách hàng và nhà phát triển. Sự cải thiện liên tục này cho phép dự đoán tốt hơn nhu cầu trong tương lai và giảm dần sự bất định.
Cuối cùng, ước tính trong Agile không phải là một sự chính xác mà là cả một quy trình, giúp nhóm điều hướng sự bất định và cung cấp giá trị theo từng giai đoạn. Bằng cách chỉ ra cách các ước tính có thể phát triển, hình nón của sự bất định (Cone of uncertaincy) nhắc nhở các nhóm rằng tính linh hoạt và khả năng thích ứng là cốt lõi của Agile.
Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) và sự phát triển của các giai đoạn estimate
Một trong những khía cạnh thú vị nhất của hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) là cách nó minh họa sự phát triển độ chính xác của các ước tính trong suốt vòng đời dự án. Ở giai đoạn đầu của một dự án, các nhóm phải đối mặt với mức độ không chắc chắn cao, khiến các ước tính ban đầu thường thiếu chính xác và có phạm vi dao động lớn. Điều này là hoàn toàn bình thường và nên được chấp nhận như một thực tế không thể tránh khỏi trong các giai đoạn khởi đầu của bất kỳ dự án nào.
Khi dự án tiến triển, nhiều thông tin hơn được thu thập:
- Nhu cầu được hiểu rõ hơn.
- Các giải pháp kỹ thuật cần được làm rõ.
- Các rủi ro được xác định và có plan giảm thiểu rủi ro.
Sự tích lũy kiến thức này giúp thu hẹp hình nón của sự bất định, làm cho các ước tính ngày càng chính xác hơn. Quá trình này là một yếu tố then chốt của cải tiến liên tục trong các phương pháp Agile.
Các kịch bản estimate trong Agile
Các nhóm Agile thường sử dụng hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) để hình dung ba loại kịch bản ước tính trong lộ trình Agile:
- Kịch bản lạc quan:
- Giả định rằng mọi thứ diễn ra lý tưởng.
- Các ước tính dựa trên những giả định tốt nhất có thể, hữu ích cho việc đặt mục tiêu tham vọng.
- Tuy nhiên, đi kèm với đó là rủi ro cao về sự sai lệch so với thực tế.
- Kịch bản thực tế:
- Cân nhắc sự kết hợp giữa các yếu tố thuận lợi và bất lợi.
- Phản ánh một cái nhìn cân bằng về tiến độ dự án.
- Đây thường là cơ sở đáng tin cậy nhất cho việc lập kế hoạch, vì nó bao gồm một khoảng trống cho sự bất định nhưng vẫn bám sát thực tế.
- Kịch bản bi quan:
- Dự đoán các trở ngại lớn và khả năng trì hoãn.
- Mặc dù được coi là “kịch bản xấu nhất”, nhưng rất cần thiết để đánh giá rủi ro.
- Đảm bảo rằng dự án vẫn có thể hoàn thành thành công ngay cả khi gặp khó khăn không lường trước.
Cách tiếp cận ba kịch bản này giúp các nhóm hiểu rõ hơn về tính biến động của các ước tính và chuẩn bị kế hoạch dự phòng khi xảy ra sai lệch so với kỳ vọng ban đầu. Bằng cách tính đến tính biến động này, các nhóm có thể quản lý tốt hơn kỳ vọng của các bên liên quan và xây dựng niềm tin bền vững với khách hàng.
Minh bạch và sự phối hợp trong nhóm
Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) cũng giúp củng cố tính minh bạch trong nhóm và với khách hàng. Việc làm rõ rằng các ước tính ban đầu vốn dĩ không chính xác, nhưng sẽ được tinh chỉnh theo thời gian, giúp các nhóm giao tiếp tốt hơn về tiến độ dự án và điều chỉnh các ưu tiên khi cần.
Tính minh bạch này rất quan trọng để duy trì sự hợp tác hiệu quả, cũng như để thích ứng các mục tiêu phù hợp với phản hồi và thông tin mới. Bằng cách áp dụng hình nón của sự bất định, các nhóm Agile không chỉ quản lý rủi ro tốt hơn mà còn tối ưu hóa sự linh hoạt trong hành trình mang lại giá trị cho khách hàng.
Ứng dụng thực tiễn của Hình nón của sự bất định ( (Cone of Uncertainty) trong Agile
Hình nón của sự bất định ( (Cone of Uncertainty) là một khái niệm giá trị để hướng dẫn các nhóm Agile khi ước tính và ưu tiên các mục trong backlog.
1. Áp dụng nguyên tắc “Just in Time” khi mức độ không chắc chắn cao
- Lúc bắt đầu dự án, khi sự bất định ở mức cao, điều quan trọng là áp dụng nguyên tắc “Just in Time”.
- Tinh chỉnh backlog (Backlog Refinement) vào đúng thời điểm, ngay trước khi các mục được tích hợp vào một sprint.
- Trong các phiên tinh chỉnh backlog này, các nhóm tiến hành ước tính bằng cách sử dụng các điểm câu chuyện (story points), số ngày, hoặc các thước đo phù hợp khác.
2. Điều chỉnh kế hoạch khi dự án tiến triển
- Khi dự án tiến triển và sự bất định giảm dần, hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) giúp các nhóm điều chỉnh ước tính (estimate) và tinh chỉnh backlog chính xác hơn.
- Điều này đảm bảo rằng nỗ lực được tập trung vào các mục có mức độ ưu tiên cao nhất và kế hoạch vẫn linh hoạt, phù hợp với thực tế của dự án.
- Bằng cách sử dụng hình nón của sự bất định làm khung tham chiếu, các nhóm có thể:
- Giảm nguy cơ sai sót.
- Tối ưu hóa từng vòng lặp (iteration) để tối đa hóa giá trị được cung cấp.
Thách thức của Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) và cách vượt qua
Hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) là một khái niệm cần thiết để ghi nhớ trong suốt vòng đời dự án. Đây không phải là công cụ sử dụng trực tiếp, mà là lời nhắc nhở rằng mức độ không chắc chắn thường cao ở giai đoạn đầu và sẽ giảm dần khi dự án tiến triển.
Thách thức chính:
- Chấp nhận sự bất định ban đầu:
- Ở giai đoạn đầu, các yếu tố như phạm vi, thời gian và nguồn lực thường chưa được xác định rõ ràng.
- Điều này có thể gây khó khăn cho việc lập kế hoạch và quản lý kỳ vọng.
- Quản lý kỳ vọng:
- Đòi hỏi sự rõ ràng với các bên liên quan về việc các ước tính ban đầu có thể thay đổi.
- Cần xây dựng niềm tin trong đội ngũ và giữa đội ngũ với khách hàng.
Cách vượt qua:
- Duy trì sự linh hoạt:
- Tránh cố gắng dự đoán hoặc đóng khung mọi thứ ngay từ đầu.
- Cho phép kế hoạch thay đổi khi dự án cung cấp thêm thông tin.
- Ưu tiên học hỏi và thích nghi:
- Sử dụng các công cụ Agile như tinh chỉnh backlog “Just in Time” để điều chỉnh ưu tiên khi có thông tin mới.
- Xây dựng kế hoạch dựa trên sự hiểu biết ngày càng rõ hơn về phạm vi công việc.
Kết luận
Hình nón của sự bất định là một công cụ khái niệm quan trọng trong quản lý dự án Agile, giúp các nhóm:
- Hiểu việc ước tính (estimate) là tạm thời, có thể điều chỉnh.
- Thích nghi với sự bất định, đặc biệt ở giai đoạn đầu.
Tăng cường giá trị với các thực hành Agile:
- Tinh chỉnh backlog (Backlog refinement) đúng thời điểm: Giảm sai lệch bằng cách dựa trên thông tin chính xác nhất.
- Tập trung vào các ưu tiên cao nhất: Giúp tối đa hóa giá trị được cung cấp và giảm thiểu rủi ro từ những ước tính không chính xác.
Sự linh hoạt là chìa khóa của thành công.
Bằng cách tích hợp hình nón của sự bất định (Cone of Uncertainty) vào quy trình lập kế hoạch, cùng với các thực hành như tinh chỉnh backlog “Just in Time,” các nhóm có thể:
- Thích ứng liên tục.
- Hoàn thiện quy trình qua từng giai đoạn.
- Đảm bảo cung cấp giá trị liên tục và bền vững.
Cuối cùng, khả năng thích nghi và cải tiến liên tục chính là trọng tâm của sự thành công trong quản lý dự án Agile.
Kiến thức Hình nón về sự bất định (Cone of uncertaincy) là kiến thức nằm trong bài thi chứng chỉ PMI-ACP cũng như PMP. Nếu bạn quan tâm đến hai chứng chỉ này, bạn có thể đọc thêm:
https://scrumpass.com/tat-tan-tat-nhung-dieu-can-biet-ve-chung-chi-pmi-acp/
Tại Scrumpass, chúng tôi cung cấp nền tảng ôn thi PMP, PMI-ACP, PSM, PSPO & các chứng chỉ khác vô cùng đa dạng.
Tiện ích:
- Chế độ thi thử như thi thật
- Có dashboard theo dõi hành trình ôn thi
- Có phân loại biểu đồ kiến thức để nắm bắt kiến thức nào chưa vững
- Hệ thống ôn thi trên cả web & mobile, giúp bạn ôn thi tiện lợi
- Theo dõi ôn thi, đánh dấu câu để dễ dàng tra cứu mỗi khi cần làm lại hoặc tìm hiểu
- Có mentor theo sát, hướng dẫn kĩ càng, giải thích sát sao hỗ trợ kịp thời
ScrumPass là nơi bạn có thể ôn thi các chứng chỉ hiệu quả nhất. ScrumPass Exam Tool là hệ thống luyện thi chứng chỉ quốc tế hàng đầu tại Việt Nam. Nếu quan tâm đến PMP hoặc các chứng chỉ quản lý dự án khác như PSM, PMP-ACP bạn có thể tham khảo tại:
Fanpage: https://www.facebook.com/scrumpassvn
Group cộng đồng học tập: https://www.facebook.com/groups/270691597973187
Trang chủ Scrumpass: https://scrumpass.com/
